بازی تفکر قطره‌ای(۱)… از مفاهیم ریاضی تا تقویت مهارتهای تفکر

در بازی تفکر قطره ای شما به یک چند برگه کاغذ، ‌کمی گواش و آب، قطره چکان، شمع بلند، کبریت، کمی روزنامه، ماژیک غیر وایت برد و تعدادی ظرف و وسیله در اندازه‌های مختلف که با آن بتوان دایره‌های کوچک و بزرگ روی صفحه ترسیم کرد نیاز دارید.

این بازی برای گروه سنی ۵ تا ۹ سال قابل اجراست. بیشترین کار و فعالیت روی گروه‌های سنی بزرگتر انجام خواهد شد. گروه‌های سنی پایین‌تر تعداد روزهای کمتری بازی خواهند کرد. این بازی مفاهیم بیشماری را به همراه دارد. از مهمترین آنها تکرار و آموزش مفاهیم ریاضی همچون کم، زیاد، بیشتر و کمتر، بیشترین و کمترین، پر و خالی، بزرگ و کوچک، ‌بزرگترین و کوچکترین و … و نیز مفاهیم عالی همچون صبر، تمرکز، توجه، خلاقیت، ‌اولویت بندی، انتخاب،‌ تفکر، و … را به همراه دارد.

روز اول بازی تفکر قطره ای:

یک صفحه سفید به همراه یک رنگ گواش (مثلا آبی) به کودک بدهید. ظرف مشخصی را برای دادن گواش به کودک در نظر بگیرید. این ظرف باید در طی روزهای انجام بازی یکسان باشد. بنابراین ظرفی را انتخاب کنید که مجبور به تعویض آن نباشید. در وسط کاغذ خطی با ماژیک بکشید که صفحه را به دو بخش مساوی تقسیم کند. از کودک بخواهید در حالی که نشسته است با قطره چکان روی یک سمت این صفحه قطراتی بیاندازد.  اجازه دهید که کودک کاملا آزادانه این کار را انجام دهد. بعد از آن از کودک بخواهید بایستد و در سمت دیگر کاغذ قطراتی را از بالا روی صفحه کاغذ بیاندازد.

وقتی کودک به اندازه کافی از این کار لذت برد از او بپرسید که فرق قطره های این دو طرف با هم چیست؟ چرا شکل متفاوتی دارند؟ آیا میتوان در حالت نشسته قطراتی مثل حالت ایستاده درست کرد و یا آیا میتوان در حالت ایستاده قطراتی مثل حالت نشسته تولید کرد؟ قطراتی که در حالت نشسته و نزدیک به صفحه ریخته شده است شکل مشخص و دایره ای دارند در حالی که قطرات سمت دیگری علاوه بر جایی که افتاده اند اطراف خود را نیز رنگی کرده اند.

حالا به کودک صفحه دوم را بدهید. در این صفحه شما باید دایره‌هایی با ماژیک  از بزرگ تا کوچک با ظروف در اختیارتان ترسم کرده باشید این دایره ها به صورت تصادفی و درهم ریخته در سمت راست صفحه پراکنده شده اند. این صفحه پر از دایره است و حداقل از هر دایره دو نمونه در صفحه دارید. همچنین در سمت چپ خطی صاف و در طول کاغذ بکشید. از هر دایره یک نمونه در سمت چپ و پشت خط ترسیمی بکشید. در این بخش قرار است تعداد گفته شده قطره‌های هر دایره  توسط کودک یادداشت شود.

از کودک بخواهید کوچکترین دایره‌ها را نشان دهد. این کار دقت دید کودک را تقویت می‌کند. حالا از او بپرسید بزرگترین دایره کدام است؟ تا بزرگترین دایره‌ها را نشان دهد. (اگر کودک تنها یک مورد را نشان داد از او بخواهید بیشتر دقت کند و ببیند آیا باز هم دایره بزرگی می‌بیند یا خیر) همین کار را با دایره کوچک نیز انجام دهید سپس از او بخواهید کوچکترین و بزرگترین دایره را در سمت چپ کاغذ نیز به شما نشان دهد.

سپس از کودک بخواهید دایره‌ای را به شما نشان دهد که از کوچکترین دایره کمی، ‌تنها کمی، بزرگتر است. همینطور از کودک بخواهید دایره‌ای را به شما نشان دهید که از بزرگترین دایره کمی کوچکتر است.

از او بخواهید که با قطره چکان و در حالی که نشسته است کوچکترین دایره را پر کند به طوری که جای خالی در داخل دایره باقی نماند و در عین حال قطره‌ها از خط بیرون نیایند. (این کار شاید برای کودکان ۵ ساله کمی مشکل باشد. اگر قطره‌های آنها از خط خارج شد، آنها را تشویق کنید که تلاش خود را برای ریختن قطره‌ها در داخل خط انجام دهد). وقتی اولین دایره کوچک پر شد از کودک بپرسید به نظرت با چند تا قطره این دایره کوچک پر شد؟ اگر کودک می‌دانست آنرا در سمت چپ کاغذ و روی همان دایره کوچک یادداشت کنید. اما اگر به خاطر نداشت از او بخواهید کوچکترین قطره بعدی را پیدا کرده و این بار قطره‌هایی را که با آن دایره پر می‌شود را بشمارد.

حالا از او بخواهید بزرگترین دایره خالی را طوری با قطره‌ها پر کند که از خط خارج نشده و در عین حال جای خالی برای آن باقی نماند. باز هم از کودک بپرسید که چند قطره برای پر کردن این دایره نیاز بود و بر اساس روال بالا تعداد قطره ها را در دایره مشابه آن در سمت چپ یادداشت کنید.

اگر کودک شما در سنی است که می‌تواند اعداد را یادداشت کند اجازه دهید این کار را خودش انجام بدهد.

این کار را ادامه دهید تا همه دایره ها پر شده و اعداد مربوط به آن در سمت چپ یادداشت شده باشند. با کودک می‌توانید ردیفی از دایره ها را از کوچک تا بزرگ نیز مشخص کنید. هم بر اساس تعداد قطره برای پر شدن وهم بر اساس سایز ترسیم آنها در صفحه.

از کودک بپرسید که این دایره کوچک شبیه چه چیزی در اطراف توست. برای مثال این دایره میتواند اندازه عدسهای داخل غذا،‌ یا ناخن کوچک دست، ته یک مداد و یا هر چیز دیگری که کودک انتخاب میکند باشد. وقتی کودک تلاش می کند که برای هر دایره مشابهی در اطرافش پیدا کند او را تشویق کنید که تعداد بیشتری بگوید. از او بپرسید خیلی خوب بود. باز هم بگو. همین کار را برای تک تک دایره ها انجام دهید.

پس از خشک شدن برگه ها آنها را روی دیوار اتاق کودک بچسبانید و از او بخواهید که اگر چیزهای بیشتری بجز نامهایی که ذکر کرد بخاطرش رسید حتما با شما در میان بگذارد. مثلا شاید کودک در حین بازی متوجه دکمه موبایل شما شد و یکی از دایره ها را با این نام خواند. این کار به دقت دید کودکان و نیز توجه آنها به محیط کمک بیشماری میکند.

تا اینجای کار دایره ها فقط دایره بودند اما حالا آنها چیزهای دیگری هستند… عدس، ته مداد، ناخن کوچک،‌ وسط چشم، توپ و… این نامگذاری در روزهای بعدی به کار می‌آیند.

کار امروز شما در این بخش تمام شده است. کاغذهای کودک را برای ادامه بازی تفکر قطره ای در روزهای آتی در محلی نگهدارید. اگر امکان دارد آنرا روی دیوار اتاقش نصب کنید تا کودک آنرا ببیند.

نکته:

بچه های ۵ سال معمولا شمارش تا ده را می‌توانند انجام دهند اما شاید در حین شمردن،‌ تمرکز نکرده و یا از روی یک عدد بپرند. مثلا بگوید شش،‌هشت، نه، ‌ده و عدد هفت را جا بیاندازند. برای همین بهتر است با کودکان و با صدای بلند کار شمارش را انجام دهید.

این بازی تنها در یک روز انجام نمی‌شود. در غیر این صورت بجز مفاهیم ابتدایی مفاهیم دیگری که در متن آمده را در بر نخواهدگرفت. بازی را در روزهای آینده نیز تکرار کنید. هدف این بازی فکر کردن است پس برای نتیجه بهتر باید آنرا در روزهای دیگر نیز تکرار کرد.

برگه‌های انجام کار کودک را دور نیندازید. ترجیحا پس از خشک شدن روی دیوار اتاق کودک نصب کنید تا بتوانید در طی روزهای آتی درباره آن گفتگو کنید.

لزومی ندارد بازی  را چند روز پشت هم انجام دهید. می‌توانید با فاصله چند روزه مجددا ادامه بازیتفکر قطره ای را انجام دهید.

بچه‌ها بیش از هر چیزی به فرصت برای تجربه و ساختن دنیای ذهنی خود نیاز دارند. به آنها فرصت بازی بدهید تا بتوانند ایده‌های خلاقانه خود را رشد داده و به تفکر بپردازند. هدف بازی به نحوی تفکر کردن است. هر کودکی بسته به  گروه سنی که در آن قرار دارد سطحی از تفکر را خواهد داشت. اختصاص زمان و فرصت تجربه دادن به کودک و رها نکردن او با بازی‌های کامپیوتری از او انسان متفکر‌تری خواهد ساخت

استفاده از وسایل برای ترسیم دایره ها برای یکسان و استاندارد بودن آنهاست. میتوانید از خط کشهایی که دایره های با سایزهای مختلف دارند نیز استفاده کنید.

از آنجا که گواش بر پایه آب است  تا قبل از خشک شدن دایره ها با تکان داده صفحه احتمال ریختن و جابجایی رنگ روی صفحه و زمین وجود دارد. برای رنگی نشدن محیط بهتر است زیر دست کودک روزنامه یا سفره یک بار مصرف بیاندازید. همینطور بهتر است برای کودکان کوچکتر از لباس‌های دور ریز و یا کاور برای کثیف نشدن لباسشان در حین انجام کار استفاده کنید.