بازی‌های حسی… چرا و چگونه؟

بازی‌های حسی شامل هر فعالیتی است که حواس کودک را تحریک می‌کند. بوییدن، چشیدن، حرکت کردن، تعادل، دیدن و شنیدن فعالیت­های حسی هستند که جستجو در محیط را آسان می­کنند. فعالیت‌های حسی به کودک کمک می­کند تا آستانه تحریک­ خود را برای اطلاعات مختلف حسی (این اطلاعات به مغز کمک میکند که ارتباط‌های قویتر نورونی برقرار کند و پردازش و پاسخ به اطلاعات حسی قوی‌تر شود) اصلاح کند. برای مثال در آغاز ممکن است برای کودک بازی و ارتباط با همسال خود در محیطی شلوغ و با صداهای زیاد و مزاحم سخت باشد. اما از طریق بازی­های حسی جستجوی صداها و تکالیفی از این نوع یاد می­گیرد که صداهای ناسازگار محیط را نادیده بگیرد و تنها بر آنچه که بین او و هم‌بازیش رخ می­دهد متمرکز شود.

از زمان تولد تا سالها بعد بچه‌ها حواسشان را برای جستجو و کشف در محیط و تلاش برای حس کردن دنیای اطرافشان به کار می‌برند. آنها این کار را با استفاده از لمس، مزه کردن، بو کشیدن، دیدن، حرکت و شنیدن انجام می­دهند.

ما اغلب درباره ۵ حس صحبت می­کنیم:

چشایی: گیرنده­های چشایی که به مواد شمیایی وارد شده به دهان واکنش نشان می­دهند.

لامسه: محرکاتی که باعث تحریک گیرنده‌های لمسی در سطح پوست به احساس فشار، گرما و سرما و لرزش پاسخ می­دهند.

بویایی: محرکاتی از نوع گیرنده‌های شیمیایی که بالای مسیر هوایی (بینی) را تحریک می­کنند.

بینایی: تحریک گیرنده نور در چشم­ها که در نهایت در مغزمان منجر به تعبیر و تفسیر تصاویر بینایی می­شوند.

شنوایی: تحریک مکانیسم­ها و گیرنده­هایی در گوش داخلی

دو حس دیگر هم هستند که به صورت کلی همیشه نادیده گرفته می‌شوند. این دو حس عبارتند از:

آگاهی بدنی: بدن از طریق کشیدگی و فشار ماهیچه‌ها و ارسال پیام‌هایی به مغز، ما را قادر به درک موقعیت خودمان می‌کند.

تعادل: تحرکی از سیستم وستیبولار در گوش داخلی که به ما درباره موقعیت و جاذبه می­گوید. اینجا همان مکانی است که در صورت عفونت شما را دچار سرگیجه می‌کند. یعنی رابطه بین شما و موقعیت دچار مشکل می‌شود.

در عین حال هر فرد آستانه­ای برای محرکات حسی دارد. اگر آستانه شما بالاتر باشد شما به سختی با محرکات کوچک تحریک می­شوید. اما اگر آستانه پایینی داشته باشید با هر محرکی تحریک می­شوید. سیستم حسی هر فرد شبیه یک فنجان است. بعضی­ها فنجان خیلی بزرگ دارند (یعنی آستانه تحریک بالا) که مقدار زیادی حجم در خودش می­گیرد (محرکات بیشتر) و برعکس.

به دلیل متفاوت بودن اندازه فنجان هر فرد (آستانه محرکات) رفتارهای متفاوتی در افراد دیده می شود. بعضی تمایل دارند از سرریز شدن فنجانشان جلوگیری کنند. اما بسیاری از افرادی که فنجان بزرگ دارند نیاز دارند که فنجانشان همچنان پر شود.

چرا بازیهای حسی انجام دهیم؟

فراهم کردن فرصتهای مناسب برای بچه ها که به صورت فعالانه از حواس استفاده کنند از طریق بازی‌های تقویت حواس حیاتی است. چرا که این بازی‌ها برای رشد مغز و نیز ساخت ارتباطات بین نرونی در مسیرهای مغزی کمک می­کند.

این بازی‌ها به توانمند شدن کودک جهت یادگیری فعالیت‌های پیچیده‌تر و رشد شناختی، زبانی، مهارت‌های حرکتی، تعاملات اجتماعی- هیجانی و مهارت­های حل مسئله او منجر می­شود.

برای کودکان مهم است که تنوعی از بازیهای حسی و فضایی برای آنها در داخل یا خارج منزل وجود داشته باشد. این شامل فرصت‌هایی برای فعال کردن حواس از طریق بازی و محدوده‌هایی است که محرکات زیاد در آن وجود ندارد. با این هدف که بازی حسی را برای کودک فراهم کنید که در آن لذت برده و فضای یادگیری تا حد زیادی با توجه به نیاز او منعطف باشد.

مطمئن شوید که کودک شما به تمام بافت‌هایی که می‌تواند با آنها مغز و راه‌های ارتباطی بین نرونی خود را بسازد و یا سازگار شود دسترسی دارد. از وسایلی استفاده کنید که سبک و مطمئن باشند و در عین حال فضاهای متفاوت برای کودک ایجاد کنند.

مهم نیست که بازی‌های حسی چقدر ساده و ابتدایی باشند. مهم‌ترین نکته در بازی‌های حسی این است که علاوه بر هدفمندی فاقد محرکات فراوان برای کودک باشند. چرا که پردازش محرکات زیاد کودک را از دستیابی به هدف اصلی باز می‌دارد و حتی او  را از ادامه بازی منصرف می­کند. بازی باید تا حد امکان ساده و با کمترین میزان محرکات باشد.