توجه و تمرکز

توجه یکی از کارکردهای مغز ماست. ما دو نوع توجه داریم: توجه باز و توجه متمرکز. وقتی وارد یک فضای جدید می‌شوید چه چیزی درباره حس کلی افرادی که در جمع حضور دارند به شما خبر می‌دهد؟ چگونه از احساسات افراد در جمع با خبر می‌شوید… «با توجه»… توجه به شما درباره حس کلی افراد و جمع، ظاهر و زبان بدنشان و صداهای اطراف می‌گوید: در جمع خبری است یا اینکه افراد حس خصمانه‌ای بهم دارند. شما این درک را با «توجه باز»، بدست می‌آورید. شبیه زدن کلید برق یک اتاق کاملا تاریک و گفتن اینکه اینجا انباری است می‌ماند… در یک لحظه نوری به آنچه می‌بینید می‌تابانید و از محیط، حسی بدست می‌آورید که به شما در شناخت کلی کمک می‌کند. اما این توجه در درک جزییات به شما کمک نمی‌کند.
نوع دیگری از توجه نیز وجود دارد به نام «توجه متمرکز». این توجه شبیه نور مشخص یک چراغ قوه و فضایی است که روشن می‌کند. روشن‌ترین بخش، نقطه تمرکز شماست. نقطه تمرکز به ما کمک می‌کند که بتوانیم جزییات یک موضوع را به روشنی دریافته و درباره آن فکر کرده و یا بتوانیم یاد بگیریم. تغییر مسیر از توجه باز به توجه متمرکز قابلیتی است که به بشر امروزی کمک کرده تا بتواند آموزش و یادگیری داشته باشد.
اختلال در توجه مشکلی است که کودکان مبتلا به اتیسم با آن درگیرند. آنها توجه کامل و بدون فیلتر به هر آنچه در اطراف موجود است دارند. فرض کنید در کلاس درس تمرکز شما باید به آنچه باشد که معلم می‌گوید اما یک کودک اتیستیک در همان لحظه تمام آنچه که می‌تواند پرت کننده حواس یا عوامل فیلتر نشده باشد را با جزییاتی به شدت بالا درک می‌کند: صدای پرنده‌ای روی شاخه درختی در بیرون کلاس، سوراخ‌های بین موزاییک‌های کف کلاس، تابش نوری از بیرون روی پرده و دیوارها، وزش باد در میان موها، پچ پچ دو نفر در پشت سر… آنچنان این جزییات برای این کودکان واضح و مشخص است انگار که نور چراغ قوه خود را با دقت روی تک تک این موارد تنظیم کرده‌اند. همین مشکل در تنظیم توجه و فیلتر کردن اطلاعات سبب مشکلات خاص این گروه از افراد می‌شود.
جالب این است که می‌توان توجه را از همان ابتدا تنظیم کرد. از همان زمان که کودک در مسیر رشد قرار گرفته می‌تواند توجه خوب داشتن را از طریق بازی و آموزش فرا بگیرد. راه‌های زیادی برای تمرکز اطفال و کودکان وجود دارد که می‌توان آنها را متوجه جزییات اطرافشان کرد. هر چه بیشتر با جنبه‌های متفاوت یک موقعیت آشنا شویم بیشتر با آن موقعیت درگیر شده و یاد خواهیم گرفت. یک مثال ساده که حتما همگی با آن رو برو شده‌ایم شنیدن درباره نکته‌ای خاص درباره یک محصول است. مثلا شنیدن درباره مزیت یا مضرات سیب سلامت روی کالاها، وقتی در فروشگاه هستیم ما را بیشتر متوجه دیدن این علامت در روی کالاها می‌کند. یا اینکه کسی درباره گلهای وحشی خاص به ما می‌گوید و وقتی دفعه بعدی در طبیعت برای پیاده روی به یک فضای سبز می‌رویم، خواه نا‌خواه توجه بیشتری به یافتن این نوع گیاهان خاص می‌کنیم. دانستن جزییات درباره یک چیز فراخنای توجه ما را افزایش می‌دهد.

در این جا به شما بازی‌های جدیدی برای جلب توجه کودکان در سنین مختلف ارايه می‌شود. جدید بودن خود باعث بالا بردن سطح برانگیختگی افراد و در نتیجه افزایش توجه می‌شود. بنابراین برای یادگیری ما مجبوریم سطح مشخصی از برانگیختگی را داشته باشیم. اگر سطح برانگیختگی خیلی پایین باشد به زودی خوابمان می‌گیرد و توجهی نمی‌کنیم. اگر سطح برانگیختگی خیلی بالا باشد احساس ناآرامی می‌کنیم. در واقع این آن چیزی است که کودکان بیش فعال تلاش می‌کنند انجام دهند یعنی سطح بر انگیختگیشان را بالا ببرند چرا که علاقه کمی به کارهای معمول دارند. جدید بودن باعث می‌شود علاقه و در نتیجه کمک برای متمرکز شدن در یک کار را ایجاد کند.
این بازی‌ها همچنین می‌توانند عزت نفس کودکان را بالا ببرند وقتی توجهشان را به خوبی در مهارتهای جدید نشان می‌دهند در مقایسه با زمانی که انگ بی توجه بودن به آنها زده می‌شد. نکته مهم این است که هر چه بیشتر این تمرینات را انجام دهید نتیجه بهتری بدست خواهید آورد و نکته مهمتر اینکه بچه ها زمانی یاد می‌گیرند که از آنچه انجام میدهند، لذت ببرند. وقتی به کودک توجه می‌کنیم و با او بازی می‌کنیم به او می‌گوییم که تو مهم هستی. این کاریست که کار درمانگرها در طول کاردرمانی برای هر فرد انجام می‌دهند. آنها توجه اختصاصی به هر فرد می‌دهند و این یعنی حس مهم بودن را به افراد منتقل کردن.

کتاب ۱۰۱ بازی برای توجه نویسنده باربارا شر